A cultura galega na dictadura

Cando estaba pensando en que facer esta última entrada non se me ocurria nada, pero cando vin o libro de lingua galenga no meu escritorio acordeime das graves repercusións que  tivo o franquismo sobre a cultura galega.
A dictadura Franquista supuso un gran retraso para a cultura galega, menospreciouse todo o conseguidon a principios do século XX. Este periodo denominase metafóricamente como "longa noite de pedra" facendo alusión ao libro de poemas publicado en 1962 por Celso Emilio Ferreiro no que da a coñecer as súas disconformidades con las ideas políticas , culturales e linguisticas que se tiñan na época.
 
A década dos 40 estivo caracterizada por un total silenciamento e  represión dos usos públicos do idioma, pero a partir dos 50 comenza un renacemento do idioma en gran medida debido a creacíon da editoriarl Galaxia.
 A aparición de entidades asociativas como O Galo e O Facho nos anos 60, xunto coa institucionalización en 1963 do 17 de maio como Día dás Letras Galegas, axudaron a revitalizar os usos culturais da lingua, acentuándose esta dinamización lingüística na década dos 70, onde, coincidindo coa etapa máis aberta do réxime, o galego chega a ter certa presenza no ensino e nos medios de comunicación.

Durante a dictadura produciuse unha castelanización de galicia.Nestes anos dous terzos dos habitantes de Galicia vivían en entidades de poboación de menos de dous mil habitantes, o que favorecía o galego debido ao seu maior grao de conservación nas zonas rurais. A continua castelanización global da sociedade, unha das principais características sociolingüísticas destes anos, explícase en boa medida polo relativo crecemento urbano, a expansión das clases medias vinculadas ao sector servizos, a continua xeneralización do ensino e a aparición dos grandes medios de comunicación.A todo isto, contribuíu fortemente que factores como o prestixio ou o ascenso social se relacionasen directamente co uso do castelán.
Mentres o galeguismo intentase recuperar fora das nosas fronteiras con escritores como Luis Seoane , Castelao, Eduardo Blanco Amor.... Principalmente en Buenos Aires e en Montevideo.

Buque Mar Cantábrico

Unha das entradas tiña que ser dun acontecemento que ocorreu na miña casa. Non sabía de que facela e pregunteille a miña nai onde fusilabanse as persoas en Ferrol durante a guerra civil. E díxome que no castelo de San Felipe, a continuación busquei información e atopei a historia do buque Mar Cantábrico

En 1937 o cruceiro Canarias, xa en mans franquistas, interceptou fronte á costa de Santander ao buque mercante Mar Cantábrico, con 60 persoas a bordo e un importante cargamento de víveres, armas e municións, máis varios avións desmontados, para os exércitos republicanos. Trasladado a Ferrol, a metade da tripulación foi fusilada.





 








O navío pertencía a unha armadora vasca e foi requisado pola II República tras o levantamento de Franco. En Nova York e México cargou víveres, roupa infantil e armamento. Zarpou rumbo a España, simulando a súa derrota, nome e bandeira, pero a Mariña franquista logrou descifrar as mensaxes enviadas polo ministro Indalecio Prieto ao lendakari Aguirre.
 A sorte dos tripulantes e demais persoas embarcadas do Mar Cantábrico foi desigual. Así, a única muller,Socorro Barbarena , 19 anos, de Veracruz, casada cun camareiro do buque, permaneceu retida no Hospital de Mariña de Esteiro onde coincidiu con Esther Casares, a filla de Casares Quiroga detida e retida en Ferrol durante moito tempo, como moeda de cambio contra o seu pai, o ministro republicano. Socorro foi expulsada logo a Portugal. O seu marido Eugenio Llorens Caballero, valenciano de 38 anos anos, non correu a mesma sorte. Foi executado, o 8 de xullo do 1937.Os consellos de guerra do Mar Cantábrico e execucións foron aos poucos días de entrar en Ferrol. As execucións facíanse en punta de martelo no castelo de San Felipe
 



 



 A fosa común onde están enterrados os seus tripulantes encontrase en San Mateo.

Mario de Langullo

Nesta entrada vou falar dun dos guerrilleiros que máis tempo estivo agochado no monte en Galicia ,trata da historia dun dos maquis máis famosos en Galicia, é Mario Rodriguez Losada, que resistiu durante 32 anos nas serras de Ourense.




 

 Mario Rodriguez Losada máis coñecido como "Mario de Langullo" naceu en San Pedro (Manzaneda),en 1913 con quince anos emigrou a Bilbao na busqueda dunha vida mellor. Alí traballou de peón. Retornou a Lugo en 1935.
Ao producirse a sublevación fascista tivo que fuxir cara o monte para salvar a súa vida.
Participou partida creada na primaveira de 1941 , con bases na serra de Queija . A súa zona de actuación estaba encuadrada en El Bollo,La Gudina , Verín e Castro Caldelas. Esta partida é unha das máis activas que hubo por esa rexión. Mario Rodriguez e os seus compañeiros cometeron moitas brutalidades innecesarias según o que di a xente. Entre esas brutalidades está o asesinato do cura Cesures ao que o acusaban de de delatar a paseados pola Falange. A este parroco cortoulle a cabeza un dos seus compañeiros, Bernardino García.
A consolidación do rexime dictatorial faría cada vez máis dificil a acción guerrilleira, que abandonou nos anos 50, para pasar a clandestinidade e despois fuxir a francia en 1968.
Regresou a Galicia en 1979. Faleeceu en 1986 en seadur , larouco.

Luz Fandiño

Nesta entrada vou falar da tráxica historia dunha das moitas persoas que  a dictadura fíxolle pasar unha parte tráxica na súa vida, é Luz Fandiño.
Luz Fandiño é unha muller atea, antifranquista e unha eterna loitadora . Cando ela era pequena vivía na súa casa coa súa irmá, a súa nai que refuxiaba a dous homes que estaban perseguidos pola guerra civil.
A súa nai morreu con 37 anos de fame . Luz Fandiño contou nunha entrevista que o sufrimento era tan grande que cando os estadounidenses lanzaran contra Xapón as bombas de Hiroshima e de Nagasaki a súa nai dixo "porque non caen aquí as bombas e así acabase todo este sufrimento".
En 1966 emigrou a cidade Argentina de Bos Aires con 21 anos de idade.Foi a vivir a casa das suas primas e non puidos envíar diñeiro durante os 5 primeros anos a súa familia . Luz contou que Argentina tiña unha concepción da muller como en España , eran vistas como fulanas.
Tras 12 anos en Argentina Luz vaise cara a Francia .En Francia di que a situación da muller era mellor que en España e Argentina pero aínda asi non era boa de todo.
En 1979 cando levaba en Francia 15 anos e medio e conseguiu dereitos como o de ter a seguridade social volveu cara a súa terra e so deronlle 150000 para volver, foi a súa única riqueza.
Hoxe en día luz Fandiño é poeta, activista galeguista e feminista, é a alma de todas as manifestacións e protestas en Compostela.

Os castros galegos

Neste tipo de casas vivíamos os galegos antes:

Son os castros galegos que foron os primeiros poboados fortificados da península ibérica e a súa formación se enmarca en un proceso de igualdade social e por tanto da superación das desigualdades que beneficiaban as élites.
Os castros eran asentamentos con cabanas agrupadas e rodeados de muros e foxos para a defensa. Estaban situados sobre outeiros estratéxicos. Estes poboados fortificados foron construídos durante a  Idade do Ferro e veñen ser as primeiras construcións coñecidas de habitación permanente en Galicia.
Existen en Galicia máis de 2000 castros .
Os castros non son exclusivos do Noroeste peninsular, xa que existen en toda Europa. Pero o que si é certo é que os castos do Noroeste teñen unha singularidade, ao presentar caracerísticas propias que os diferenzan dos poboados de grupos culturais veciños.




 

A cultura castrexa desenvolveuse durante un periodo de case mil anos, pasando por diversas fases con cambios máis ou menos profundos:
MOMENTO INICIAL:
Entre os séculos IX-VIII ata século V a.C., con castros de pequeno tamaño, con formas curvas e de doada defensa. Iníciase a fundición do ferro.
APOXEO:
Século IV a.C. - s. II a.C. Aumento do tamaño e número de castros, aumento demográfico, produción e intercambio, importancia da actividade bélica. A xoiería, a escultura xeométrica, a cerámica estampillada e a arquitectura en pedra son elementos característicos desta etapa.
FINAL:
Concentración da poboación nuns poucos castros, edificacións de caracter familiar, construcións cadradas ou rectangulares, cubertas con tella. A partir do s. I d.C. dáse por finalizada a cultura castrexa, moitos castros son abandonados pero algúns perduraron ata as invasións dos visigodos ano 585.

O entroido en verín

Como non ía  a falar nas entradas de algún dos entroidos que posúe Galicia que son únicos .
Dende que sou pequeno vou case todos os anos a casa dos meus tíos a Ourense e vamos a ver o entroido de Verín que para min é a mellor festa que posúe Galicia.

É esta unha festa na que os ritos e as cerimonias mestúranse: ponse máscaras, comer do porco degustar todo tipo de produtos relacionados coa matanza; chourizos, carne e outros, botar fariña, queimar os Entroidos, o Meco, cambiar o carácter durante uns dias... Nestes días podense facer cousas  que non o están o resto do ano e que ata parecerían de mal gusto, é pois o Entroido, en definitiva, o revés do mundo, a contradición da vida cotiá e a procura do investimento total dos valores.  Búscase un equilibrio no exceso fronte ao desequilibrio que supón o respecto á penitencia cuaresmal. A crítica social, a parodia, o grotesco, o burlesco, son modos de ridiculizar os feitos da vida cotiá, os oficios, os cargos públicos, os cortexos relixiosos, a guerra, a xustiza, a vida dos veciños e outras manifestacións de tipo social ou profesional. Os ritos do Entroido, a vestimenta, os devanditos e feitos improvisados confírenlle tamén a certas máscaras un carácter teatral. A literatura vese representada nas coplas e cancións populares deste tempo, alcanzando o verdadeiro carácter creativo que ten o seu máis alto reflexo na confección dos "Testamentos" e "Entremeses"  É en esencia, a propia representación do paganismo fronte ao Cristianismo.

                        A esta festa hay que ir polo menos unha vez na vida.

O Camiño de Santiago

Todo comenzou cando no ano 812 encontraronse os supostos restos do apostol Santiago.E a partir deo ano 912 comenzaron a chegar peregrinos de toda Europa a o conocido como Campus Stellae.
Existen unha gran cantidade de diferentes rutas aínda que a maioría dos peregrinos chegan polo chamado camiño francés.




















Os peregrinos saen dende distintos lugares e ao longo do camiño poden encontrarse paisaxes como estos:

 
                                       

 
Todos os peregrinos acaban en santiago:

 



 

 Algún día gustaríame facer este camiño xa que non o fixen na miña vida.

Sargadelos

Probablemente moita xente posúa na súas casas unha de estas:

Son as cerámoicas de Sargadelos que é elaborada no municipio Lucense de Cervo.
Foi creada por Antoño Raimundo Ibañez e a primeira fábrica abriu no século XIX e pechou no 1875.

Logo creouse en 1806 a fabrica de cerámica e supuxo unha nova maneira de producir introducindo o proceso mecánico que venía a substituir a peza a man .
e a pintura a man foi substituida por estempación importada desde bristol.



 A fábrica de cerámica pasou por catro etapas, cada unha coas súas características, pechándose definitivamente en 1875. No último terzo do século XX rexurdiu a manufactura de cerámica en Sargadelos, ocupando edificios novos e respectando as ruínas antigas como conxunto Histórico-Artístico, nomeamento que lle foi dado en 1972.

Hoxe en día posúe unha grande cantidade de tendas por todo galicia.

As rías galegas

Cando unha persoa vai viaxar a Galicia ten esta imaxe na cabeza das nosas rías:

Ría de Muros e Noia

Ría de Ferrol

Ría de Vigo

 Esa é a imaxe que ofrecen como publicidade as axencias de viaxes . Son fotos que foron sacadas xa fai moito tempo porque actualmente a realidade é moi diferente. 

Actualmente as rías galegas soportan  864 puntos de vertedura, dos cales en case a metade dos casos, un total de 453, se detectou a existencia de contaminación.

 O 57% dos puntos de vertedura esconden augas residuais urbanas sen depurar que rematan no dominio público por deficiencias nas redes de saneamento, verteduras puntuais de alivios das redes, conexións erróneas en redes separativas ou carencias de sistemas de saneamento ou de depuración.

Outra parte das verteduras son de orixe industrial, concretamente o 12%, e neste caso son a ría de Arousa a máis grande e a que conta cun maior desenvolvemento conservero e a ría de Vigo, as que concentran esta problemática.

As persoas que visitan Galicia lévanse un chasco porque esta é a verdadeira imaxe da situación das nosas rías :

Podense encontrar toda clase de residuos incluso carros da compra!

 Se seguimos destrozando a nosa paisaxe que vai ser de Galicia?


 

O feismo de Vigo

Vigo era nos anos 20  unha fermosa cidade atlántica, unha pequena cidade duns 30000 habitantes  caracterizada pola pedra pura. As canteiras da veciña Porriño subministraban un granito de calidade co que se construíron os edificios nobres do centro.

Vigo nos anos 20

 Neses anos todos os intentos por dar a luz un plan de ordenación urbana eran abortados. Estaba claro xa que o crecemento de poboación necesitaba uns principios reitores que permitisen o desenvolvemento harmónico do tecido urbano. Finalmente o concello encarga a Antonio Palacios un Plan de Ensanche. O arquitecto galego xa víñao pensando dende había anos. Trátase do coñecido como Plan Palacios, un proxecto espectacular, utópico, irrealizable, con grandes avenidas protexidas por fáusticas obras de enxeñaría e arquitectura.

 http://www.lavozdegalicia.es/vigo/2009/10/07/00031254904048622912856.html

 A guerra cortou de raíz o proxecto. Non só iso, senón que Vigo coñeceu a súa Apocalipse. Durante vinte anos deuse liberdade total para destruír e  socavar. Ata que nos sesenta, coa famosa política de desenvolvemento franquista, o réxime ofreceu a súa alternativa: cemento, cemento e cemento nun modelo de cidade por encaixe. O lema de entón, aínda hoxe vixente,foi tapiar vigo para que non se vera o mar.  

Vigo en la actualidad

Feísmo en ferrol

 Cando recorro Ferrol doume conta da cantidade de exemplos de feísmo que hai nesta cidade .

O primeiro exemplo é o da praza de España:

Praza de España fai 10 anos

Praza de España actual

 Non estaba mellor antes?


Outro gran exemplo é a construccion do porto exterior que o seu recheo é contaminante para o medio ambiente.

Puerto exterior

E se das un paseo polo porto de Ferrol e miras cara a mugardos vese Reganosa:




Esta central é un peligro onde está ubicada e é moi contaminante para a nosa ría que é outro exemplo de feismo pola súa contaminación xa que en ela podeste encontrar toda clase de obxectos.

Urbanización de galicia

 "Galicia xa non é como a recordo " diran hoxe os nosos avós. Nestes anos en galicia estase a levar un intenso plan de urbanización que destroza as nosas paisaxes.

O municipio de Gondomar ten, segundo o padrón de 2005, unha poboación de 12.685 habitantes. A súa cercanía a Vigo e un prezo do chan máis barato que as turísticas localidades veciñas de Baiona e Nigrán,provocaron a partir de 2002 unha avalancha de construción de vivendas. En cinco anos creouse un millar de pisos e disparouse o prezo do metro cadrado. Algúns cálculos apuntan a que só o 15% do construído está ocupado.
Este afán polo ladrillo choca frontalmente coa situación urbanística do municipio. 

 

Este non é o único exemplo de urbanismo en  Galicia xa que en miño prevíase a construcción de 700 vivendas no monte Piñeiro fronte á marisma de Baxoi, o proxecto aínda non se abandonou definitivamente.

Aquí deixo unha foto da evolución de viveiro nos ultimos anos:

 Se isto segue así Galicia perderá toda a súa natureza e convertirase en unha cidade como calquera outra.

A ría é nosa e non de reganosa!

Un día estaba dando unha volta cos amigos e vin unha manifestación fronte ao ayuntamiento , era para quitar a regasificadora de reganosa da nosa ría.


 Reganosa é unha planta regasificadora de Gas Natural Licuado, GNL, situada en Mugardos, ao fondo da ría de Ferrol. Os buques de GNL han de facer un percorrido pola ría de cinco km ata Mugardos, pero en toda a ría só 150 metros de ancho teñen calado abondo para este tipo de buques. A entrada só pode realizarse a unha hora determinada da preamar e con mar e vento en calma. O barco é conducido, de modo case acrobático, por catro remolcadores, dous tiran do gasero pola proa cara ao interior da ría e outros dous na popa tiran en sentido contrario para reter e servir de leme ao barco impedindo que se atravese ou encalle. Estes barcos teñen unha manga de 50 metros e a normativa esixe que a canle navegable ten de ter de ancho, como mínimo, cinco veces a manga, é dicir, 250 metros, mentres que a sinuosa ría de Ferrol só ten 150 m como máis arriba se di.

Cando unha actividade, como é a instalación e situación dunha regasificadora, se formula como negocio e o seu fin primordial só é o negocio, a confrontación cos intereses sociais xorde de inmediato. E non se trata de estar de acordo ou de opoñerse a determinadas tecnoloxías, nin a determinadas fontes de enerxía, senón ao procedemento e aos medios utilizados que afectan, sen miramentos, ao conxunto da sociedade (A conveniencia da regasificadora sería outro tema non menos discutible).

As medidas de seguridade e o respecto ás leis relacionadas con este tipo de actividades tan perigosas quedan subordinadas ao negocio do gas. A complicidade necesaria e directa dos poderes públicos: municipal, autonómico e do goberno central, e a do resto dos poderes, é máis que evidente. O mesmo que a dos partidos políticos PP, PSOE e BNG que, como neste caso, ten un protagonismo clamoroso. Todos eles se sitúan con e ao lado do poder económico e fronte a decenas de organizacións de cidadáns.

O pobo revelouse e convocou unha gran manifestación no centro de ferrol de máis de 5.000 persoas.
 

Navantia

Estes días estan acaparando os xornales as protestas dos traballadores de navantia.

Nestos tempos estan a botar a moita xente de navantia por culpa de que non hai traballo, e estes traballadores reivindicanse porque íase construir un dique flotante que daría moito traballo construilo e posteriormente repararíanse barcos nel, e navantia dixo non pola negativa de Bruselas.

A raíz disto os traballadores de navantia invadiron o parlamento grazas a que foron axudados pola oposición que abandonaron o parlamento.

 

O alcalde de Ferrol sentese moi decepcionado porque hai xente no seu partido que dixeron non ao proxecto. 
Eu preguntome ¿Canto resistira Navantia?

Nunca Máis

O 13 de novembro de 2002 estaba a comer coa miña familia vendo a televisión e de súpeto aparece nas noticias "Un petroleiro cargado con 77000 toneladas de petroleo é accidentado preto da Costa da Morte en Galicia".

Eu tiña 7 anos e non era consciente dese acontecemento aínda que a cousa era moi grave.

O presidente da xunta Manuel Fraga asegurou que non tendría efectos sobre o medio ambiente 
¿Iso foi asi ?  

•  Especies animais afectadas como as focas, tortugas , cetáceos, aves etc. 

•    Efectos negaticos sobre a pesca

  O primeiro efecto dunha vertedura de grandes dimensións é a perda de pesca debido ao risco de danos nos barcos e os artes. Se existe risco de contaminación das especies comerciais, é mellor prohibir a pesca e é moi importante que permaneza prohibida ata que o problema desapareza e se determinase dende unha perspectiva bioquímica.
Os peixes e mariscos en contacto directo co petróleo ou os seus derivados poden adquirir mal sabor e olor. As concentracións de petróleo necesarias para producir este tipo de efectos varían dependendo do tipo de substancia e da especie. Os peixes teñen a capacidade de matabolizar algunhas substancias, que unha vez que desaparecen do medio os seus efectos serán pouco duradeiros. As especies cun alto contido en graxa, como os peixes azuis reteñen a alteración durante máis tempo que as especies con menos graxa nos músculos.
Se a contaminación alcanza os fondos mariños da plataforma, as especies que viven alí, as bentónicas, terán un maior risco. Os sedimentos mais finos teñen unha maior capacidade de absorber e reter o petróleo, e as especies que viven neles, como a cigala veranse altamente afectadas.

  










 
 
 
 

•   Destrucción de gran cantidade de  fauna

Despois de esta catastrofe os galegos xuntamonos e creamos o movemento revolucionario Nunca Máis para evitar que se volvera a producir outra catastrofe natural.
                                                   

A GRAN GUERRA IRMANDIÑA

A Gran Guerra Irmandiña foi unha revolta social que tivo lugar en Galicia entre os anos 1467 e 1469.

Un dos desencadeantes da guerra foi a situacion de conflicto social que se vivía en galicia a causa do abuso da nobraza galega, a fame causada polas malas colleitas ,  e as epidemias como a da peste. O outro gran desencadeante foi a situación de crise politica causada pola guerra civil en castela.

A principios de 1467, a Irmandade estaba xa organizada e implantada no seu papel de ordenamento e xustiza. Unha testemuña da implantación e integración na Irmandade de varios sinalados nobres galegos é a demanda que, en febreiro de 1467, presenta teresa de Zuñiga, condesa de Santa Marta, ante dous representantes da hermandad general  , que se comprometeran a proceder contra os querelados Sancho López de Ulloa, Diego de Andrade e Pedro Pardo de Cela.Na  demanda tamén se indica que esta integración se estendera non só ós nobres das súas fortificacións, senón tamén ós seus vasalos.

Nesta revolta participaron persoas de todas as clases sociais.

Nos principios da primavera chegou a revolta xeral, cando as Xuntas das Irmandades, organizadas en tódalas comarcas galegas, lanzaron a consigna contra fortalezas xa que eran o simbolo do acoso señorial.As columnas irmandiñas coa forza do seu número e o auxilio de trabucos, bombardas e outras armas, acabaron rendendo a gran maioría dos castelos e fortificacións galegas­.

Os irmandiños derrumbaron sobre 169 fortificacións pero ainda así foron derrotados polos señores feudales xa que posuían mellores armas e trala derrota irmandiña os seus lideres foron arrestados e asesinados.